Ojciec objaśnia – Czesław Miłosz – Analiza i interpretacja

Czesław Miłosz to polski poeta, tłumacz i dyplomata, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, którą otrzymał w 1980 roku. Znany nie tylko w Polsce, ale również poza jej granicami, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda. Jego utwory tłumaczone były na ponad czterdzieści języków. Najważniejsze dzieła tego poety to: „Piesek przydrożny”, „Zniewolony umysł”, „Dolina Issy” oraz wiersze „Który skrzywdziłeś ” i „Ojciec objaśnia”. Wszystkie jego utwory, z przyczyn politycznych, objęte były od roku 1951 cenzurą i wycofane z bibliotek a sam Miłosz na wiele lat musiał szukać schronienia poza granicami swojej ojczyzny.
Wiersz „Ojciec objaśnia” to jeden z kilku utworów poświęconych Aleksandrowi Miłoszowi, ojcu poety. Zamieszczony został w cyklu „Świat. Poema naiwne” napisanym w okupowanej Warszawie i wydanym w 1945 roku w tomie „Ocalenie” wraz z dziewiętnastoma innymi utworami. Inspiracją było beztroskie dzieciństwo poety na wsi oraz dalekie podróże z ojcem i matką w głąb Rosji.
Utwór „Ojciec objaśnia” składa się z sześciu czterowersowych strof. Każdy wers składa się z jedenastu sylab, wiersz ma więc budowę regularną ze stałą średniówką (po piątej sylabie). Występują rymy krzyżowe w większości niedokładne, na przykład: „dotyka-odkryta”, „ naprawdę-sławne”. Pojawiają się także rymy dokładne, na przykład: „gajem-obyczajem”.
Wiersz od pierwszej do ostatniej strofy zapisany został w cudzysłowie, co świadczy o tym, że jest przytoczeniem czyjejś wypowiedzi, najpewniej ojca, na co wskazuje między innymi tytuł utworu. Adresatami wypowiedzi są dzieci, które przysłuchują się opowieściom o pięknych miejscach Europy. Podmiot liryczny, występujący w pierwszej osobie liczby pojedynczej: „Resztę opowiem kiedyś, innym razem” (liryka bezpośrednia), można utożsamiać z samym autorem, który kieruje słowa do swoich synów.
Pierwsza zwrotka wiersza wskazuje, że podmiot liryczny opowiada dzieciom o miastach europejskich, pokazując je jednocześnie na mapie. Sposób, w jaki je przedstawia, sprawia wrażenie spojrzenia na wszystko z góry, jakby lotu samolotem.
„Podróż” słuchaczy rozpoczyna w Warszawie, którą podmiot liryczny nazywa miastem niestarym i bardzo znanym. Kiedyś jednak, na co wskazuje data powstania utworu (1943 rok), była zniszczona, pełna gruzu, płomieni i dźwięku syren alarmowych. Okupację Warszawy można porównać z cieniem, o którym wspomina podmiot liryczny w drugim wersie pierwszej strofy. Zastosowanie personifikacji „cień ucieka jakby biegł naprawdę” ma pokazać, że sytuacja Warszawy się zmienia, niebezpieczeństwa, które jej zagrażały, powoli zostają zażegnane. Wszystko za sprawą promienia dotykającego równiny, który budzi skojarzenia z czymś niesamowitym, ingerencją i pomocą Boga.
Następnie osoba mówiąca przenosi swoich słuchaczy do Pragi, stolicy Czech. Za pomocą metafory „ Dalej, gdzie z chmurki wiszą deszczu struny” ukazuje specyfikę klimat