Ojciec objaśnia – Czesław Miłosz – Analiza i interpretacja

Czesław Miłosz to polski poeta, tłumacz i dyplomata, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, którą otrzymał w 1980 roku. Znany nie tylko w Polsce, ale również poza jej granicami, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda. Jego utwory tłumaczone były na ponad czterdzieści języków. Najważniejsze dzieła tego poety to: „Piesek przydrożny”, „Zniewolony umysł”, „Dolina Issy” oraz wiersze „Który skrzywdziłeś ” i „Ojciec objaśnia”. Wszystkie jego utwory, z przyczyn politycznych, objęte były od roku 1951 cenzurą i wycofane z bibliotek a sam Miłosz na wiele lat musiał szukać schronienia poza granicami swojej ojczyzny.
Wiersz „Ojciec objaśnia” to jeden z kilku utworów poświęconych Aleksandrowi Miłoszowi, ojcu poety. Zamieszczony został w cyklu „Świat. Poema naiwne” napisanym w okupowanej Warszawie i wydanym w 1945 roku w tomie „Ocalenie” wraz z dziewiętnastoma innymi utworami. Inspiracją było beztroskie dzieciństwo poety na wsi oraz dalekie podróże z ojcem i matką w głąb Rosji.
Utwór „Ojciec objaśnia” składa się z sześciu czterowersowych strof. Każdy wers składa się z jedenastu sylab, wiersz ma więc budowę regularną ze stałą średniówką (po piątej sylabie). Występują rymy krzyżowe w większości niedokładne, na przykład: „dotyka-odkryta”, „ naprawdę-sławne”. Pojawiają się także rymy dokładne, na przykład: „gajem-obyczajem”.
Wiersz od pierwszej do ostatniej strofy zapisany został w cudzysłowie, co świadczy o tym, że jest przytoczeniem czyjejś wypowiedzi, najpewniej ojca, na co wskazuje między innymi tytuł utworu. Adresatami wypowiedzi są dzieci, które przysłuchują się opowieściom o pięknych miejscach Europy. Podmiot liryczny, występujący w pierwszej osobie liczby pojedynczej: „Resztę opowiem kiedyś, innym razem” (liryka bezpośrednia), można utożsamiać z samym autorem, który kieruje słowa do swoich synów.
Pierwsza zwrotka wiersza wskazuje, że podmiot liryczny opowiada dzieciom o miastach europejskich, pokazując je jednocześnie na mapie. Sposób, w jaki je przedstawia, sprawia wrażenie spojrzenia na wszystko z góry, jakby lotu samolotem.
„Podróż” słuchaczy rozpoczyna w Warszawie, którą podmiot liryczny nazywa miastem niestarym i bardzo znanym. Kiedyś jednak, na co wskazuje data powstania utworu (1943 rok), była zniszczona, pełna gruzu, płomieni i dźwięku syren alarmowych. Okupację Warszawy można porównać z cieniem, o którym wspomina podmiot liryczny w drugim wersie pierwszej strofy. Zastosowanie personifikacji „cień ucieka jakby biegł naprawdę” ma pokazać, że sytuacja Warszawy się zmienia, niebezpieczeństwa, które jej zagrażały, powoli zostają zażegnane. Wszystko za sprawą promienia dotykającego równiny, który budzi skojarzenia z czymś niesamowitym, ingerencją i pomocą Boga.
Następnie osoba mówiąca przenosi swoich słuchaczy do Pragi, stolicy Czech. Za pomocą metafory „ Dalej, gdzie z chmurki wiszą deszczu struny” ukazuje specyfikę klimatu tego kraju, dla którego charakterystyczne są deszczowe lata, oraz tworzy plastyczną wizję czeskiego krajobrazu, pobudzając wyobraźnię słuchających go dzieci. Podziwia zamek na Hradczanach istniejący od najstarszych czasów Pragi, będący siedzibą królów czeskich. Budowla usytuowana jest na wzgórzu zgodnie ze starym zwyczajem wznoszenia tego typu obiektów.
Kolejnym miejscem, które zwiedza podmiot liryczny wraz ze słuchaczami, są Alpy. Opisuje je, używając metafory: „ To, co krainę białą pianą dzieli,/To Alpy…” Przypominają mu one białą pianę oddzielającą tereny nizin od lasów jodłowych widzianych jako „czarność”. Skojarzenie z białą pianą dotyczy ośnieżonych szczytów górskich. Za Alpami znajduje się ciepła i słoneczna Italia otoczona „modrymi”, czyli niebieskimi, błękitnymi wodami. To usytuowanie Włoch przypomina osobie mówiącej talerz. Podmiot liryczny opowiada, że znajduje się w tym kraju wiele pięknych miast, ale godny podziwu, zainteresowania jest Rzym, stolica chrześcijaństwa i miejsce znane z niezwykłej architektury. Wyjaśnia dzieciom, że najbardziej rozpoznawalnym budynkiem w Rzymie jest Bazylika św. Piotra, którą można rozpoznać po okrągłej kopule. Kolejnym ważnym według podmiotu lirycznego miejscem jest Francja położona na północ od Włoch, u wybrzeży Zatoki Biskajskiej. Wyjaśnia on słuchaczom, że najważniejszym miastem tego kraju jest spowity mgłą Paryż. Osoba mówiąca podziwia wspaniałą francuską architekturę, a w szczególności wieżę Eiffla oraz rozpięte ponad Sekwaną mosty.
Na koniec opowieści podmiot liryczny mówi słuchaczom, że inne miasta również biorą wzór z Paryża i wznoszą coraz więcej budowli z żelaza i szkła. Nie informuje jednak dzieci, które to są miasta. Stwierdza, że czas zakończyć opowieść, ponieważ dzieci usłyszały tyle, że mogą być zmęczone ilością wiadomości. Zapewnia je, że innym razem opowie im o kolejnych ciekawych miastach.
Podmiot liryczny ukazuje dzieciom piękno Europy ukazanej jako bezpieczny i warty zwiedzenia kontynent, z pięknymi miastami, wspaniałymi zabytkami i zróżnicowaną kulturą. Taki sposób opowiadania o Europie ma z całą pewnością zachęcić nie tylko słuchające dzieci, ale również czytelnika do podróżowania i poznawania innych kultur i religii.
Autor w wierszu „Ojciec objaśnia” posłużył się takimi środkami stylistycznymi, jak:
– metaforami: „z chmurki wiszą deszczu struny”, „to, co krainę białą pianą dzieli”, „mgły niebieskiej chwieje się równina”;
– porównaniami: „cień ucieka jakby biegł naprawdę”, „Italia leży niby talerz modry”;
– personifikacje: „I cień ucieka, jakby biegł naprawdę”, „Paryż chce wieży towarzyszyć krokom”;
– epitety: „miasto niestare”, „ morską zatoką”, „akacjowym gajem”.
Dzięki zastosowaniu środków poetyckich opowieść podmiotu lirycznego jest niezwykła i pełna barw. Pozwala dzieciom wyobrazić sobie miejsca, w których jeszcze nie były.

Sprawdź również:

• Wędrówką życie jest człowieka – Edward Stachura – Analiza i interpretacja
• Nic dwa razy – Wisława Szymborska – Analiza i interpretacja
• Straszno – Stanisław Grochowiak – Analiza i interpretacja
• Miłość (1) – Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – Analiza i interpretacja
• Pamiętajcie o ogrodach – Jonasz Kofta – Analiza i interpretacja
• List do ludożerców – Tadeusz Różewicz – Analiza i interpretacja
• Fortepian Szopena – Cyprian Kamil Norwid – Analiza i interpretacja
• Ocalony – Tadeusz Różewicz – Analiza i interpretacja
• Moja piosnka (II) – Cyprian Kamil Norwid – Analiza i interpretacja
• Niepewność – Adam Mickiewicz – Analiza i interpretacja

Dodaj komentarz jako pierwszy!