czółno czy czułno

Dlaczego „czółno” płynie przez „ó”, a tonie przez „u”?

Gdybyśmy wsiedli do czułno, nasza podróż zakończyłaby się przedwcześnie – ten błąd ortograficzny działa jak dziura w kadłubie. Poprawna forma czółno wywodzi się od prasłowiańskiego *čьlno, które łączy się z wyrazem „czeło” (dawna nazwa czoła). Kształt wydrążonej łodzi przypominał bowiem ludzkie czoło – ten nieoczywisty związek stał się językowym kotwicowiskiem dla „ó”.

Czy „czułno” to łódź miłosnych uniesień?

Omyłkowe użycie czułno często wynika z fałszywej analogii do czasownika „czuć”. Wyobraźmy sobie romantyczny wiersz: „W twoim czułnie emocji tonę” – zamiast opisu kajaku, powstaje groteskowa metafora uczuciowej łodzi podwodnej. Tymczasem prawdziwe czółno to praktyczny środek transportu, znany już Słowianom w X wieku, a nie poetycka figura stylistyczna.

Jak rozpoznać ortograficzną mieliznę?

Współczesne wątpliwości zapisowe są jak wiry na rzece – pozornie niegroźne, ale zdradliwe. Fonetyczna tożsamość głosek „u” i „ó” sprawia, że wielu wpada w pułapkę dźwiękowego podobieństwa. Ratunkiem okazuje się historyczna pisownia: w XVI wieku zapisywano „czołno” (przez „oł”), co ewoluowało w dzisiejsze czółno. Gdyby forma z „u” była poprawna, w starych tekstach pojawiałoby się „czułno” – takiego śladu jednak nie znajdziemy.

Gdzie spotkamy czółna poza wodą?

W kulturze ludowej czółna dryfują przez przysłowia („Cudze czółno zawsze lżejsze”), w literaturze – w „